Perfekcjonizm – jak sobie radzić?

Perfekcjonizm, wada czy zaleta? kiedy służy a kiedy już nie? poznaj sidło i potęgę zmierzania do perfekcji…

Wielu z nas słyszało podpowiedzi, by na rozmowie rekrutacyjnej jako swoją wadę wskazać sprytnie na perfekcjonizm. Bo przecież który szef nie chciałby mieć perfekcyjnego pracownika? A jednak temat perfekcjonizmu nie jest tak oczywisty.

Co to jest perfekcjonizm?

Może zacznijmy od definicji. Słownik języka polskiego PWN podaje, że perfekcjonizm to 1) dążenie do osiągnięcia doskonałości w czymś, często przesadne 2) stanowisko etyczne przyjmujące doskonałość osobistą za najwyższe dobro moralne.

Mogłoby z tego wynikać, że jest to cecha pożądana, ponieważ wskazuje na pracowitość i wytrwałość, jednak badania psychologiczne dowodzą, że jej nadmiar może utrudniać normalne funkcjonowanie a nawet prowadzić do m .in. przygnębienia, depresji, i lęków.

Perfekcjonista stawia sobie wysokie wymagania, chce być we wszystkim najlepszy zapominając o tym, że nie wszystko można przewidzieć i nie na wszystko ma się wpływ. Motorem jego działań jest bardzo często strach przez porażką w ważnych aspektach życia.

Rodzaje perfekcjonizmu

Badacze opracowali kilka podziałów perfekcjonizmu. Podziałem, który najbardziej do mnie przemawia jest to, co zaproponowali Paul Hewitt i Gordon Flett:

• perfekcjonizm zorientowany na siebie
• perfekcjonizm zorientowany na innych
• perfekcjonizm uwarunkowany społecznie

Perfekcjonizm zorientowany na siebie polega na tym, że wymagamy od samych siebie jak najlepszego wykonania zadania. Jesteśmy maksymalnie zaangażowani w projekt, dajemy z siebie wszystko aż do tego stopnia, że możemy zapomnieć o odpoczynku. W przypadku najmniejszego niepowodzenia koncertujemy się na swoich niedociągnięciach. Rzadko cieszymy się ze swoich sukcesów. Jesteśmy dla siebie surowi i wymagający. Krytyka jest dla nas bolesna, gdyż dowodzi naszej niedoskonałości, czyli porażki. Takie nastawienie pomaga nam zachowywać wysoką motywację ale tez powoduje, że żyjemy w ciągłym napięciu.

Perfekcjonizm zorientowany na innych, to wysokie wymagania wobec naszego otoczenia. To akceptowanie i nagradzanie tylko takich zachowań, które spełniają nasze standardy. Jak można się domyślić wymaganie perfekcji od innych nie sprzyja przyjaźniom i dobrym relacjom. Takie osoby potrafią kogoś skreślić tylko dlatego, że dostrzegły w nim jakąś wadę. Są krytyczne, w relacjach brakuje im cierpliwości i często próbują kontrolować innych.

Perfekcjonizm uwarunkowany społecznie jest związany z przekonaniem, że to inni oczekują od nas doskonałości. W takiej sytuacji jesteśmy przeświadczeni, że zostaniemy zaakceptowani, tylko gdy idealnie wykonamy zadanie. Takie osoby, często mają wrażenie, że są cały czas obserwowane i ocenianie, i że każde ich potknięcie będzie „rozliczone”. To bardzo duża presja, która powoduje, że każda interakcja z grupą to dla nas sprawdzian.

Dążenie do perfekcji – wada czy zaleta?

Jak się okazuje, perfekcja może być zasobem ale częściej okazuje się wielkim ciężarem. Świetnie ujęła to badaczka Brene Braun, która napisała:

„Perfekcjonizm jest tarczą. I to potwornie ciężką tarczą, którą nosimy myśląc, że nas uchroni, choć tak naprawdę trzyma nas przy ziemi.”

Przyjaciółki perfekcjonizmu: wypalenie zawodowe i prokrastynacja

Badania psychologiczne dowiodły, że perfekcjonizm jest związany z wypaleniem zawodowym, który jest stanem chronicznego zmęczenia. Takie zmęczenie  ujawnia się na trzech poziomach: fizycznym, emocjonalnym i umysłowym. Co ciekawe stan ten nie dotyczy zwykłego znużenia wykonywanymi obowiązkami ale dotyka osoby bardzo zmotywowane i zaangażowane w swoją pracę, dążące do doskonałości.

Kolejną zmienną związaną z perfekcjonizmem jest prokrastynacja. Oznacza mniej lub bardziej świadome odkładanie spraw na później. Bardzo często u podłoża takiego zachowania nie leży lenistwo czy niedbalstwo lecz wręcz przeciwnie, tak wysokie wymagania wobec samego siebie, tak wysoko postawiona poprzeczka, że zaczynamy doświadczać dużo lęku i niepokoju. Odraczanie wykonania zadania jest dla nas ochroną przed odczuwaniem nieprzyjemnych uczuć związanych z możliwą porażką. Odkładanie na później staje się dla nas uciążliwe, gdy z jego powodu doświadczamy strat np. finansowych lub tracimy życiowe szanse.

Zdaję sobie sprawę, że nie wyczerpałam tematu perfekcjonizmu dezadaptacyjnego (takiego, który nie służy), prokrastynacji i wypalenia zawodowego. Mogłabym jeszcze wspomnieć m. in. o trudnościach w podejmowaniu decyzji, niechęci lub braku akceptacji swojego ciała, nadmiernym poczuciu winy. Jednak co ważne, nie jesteś z tym sam. Możesz skorzystać ze wsparcia coacha lub psychoterapeuty.

Jak uwolnić się od perfekcjonizmu?

Sokrates powiedział kiedyś „Przyjrzyj się sobie, a stanie przed tobą cały świat.” Każdy kto chce zmienić coś w sobie powinien rozpocząć  proces zmiany od zwiększenia świadomości samego siebie, poznania jak funkcjonuję, na jakich przekonaniach się opieram, które mi służą a które stanowią przeszkodę w zmierzaniu do moich celów. Dzięki pogłębieniu samopoznania wzrośnie twoje poczucie własnej wartości i automatycznie również twoja skuteczność.

Odpowiedz sobie na pytanie:

• Jak reaguję, gdy doświadczam porażek?
• Jak się czuję, gdy zostaję odrzucony?
• Co chciałbym zmienić w swoim zachowaniu?
• Jak chcę żeby było?

Aby wyruszyć w podróż ku sobie i lepszej jakości życia możesz skorzystać ze wsparcia coacha i wybrać coaching online.

Natomiast gdy czujesz, że dążenie do perfekcji i strach przed porażką jest dla ciebie na tyle dużym stresem, że pozbawia cię energii lub nawet obezwładnia, wybierz konsultacje psychoterapeutyczne.

Pamiętaj, korzystanie ze wsparcia to wyraz dojrzałego dbania o siebie. Zapraszam. Napisz do mnie.

P.s. Jeśli zainteresował Cię temat prokrastynacji – odkładania na później, zapraszam Cię do przeczytania artykułu: Pokonaj ograniczające przekonania

Agnieszka Rapak

Certyfikowany Life i Job Coach , Członek World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy  (WAPP), Licencjonowany Konsultant Odporności Psychicznej MTQ i Psychoterapii Pozytywnej, praktyk Mindfulness i Compassion Living, pasjonat psychosomatyki, trener mentalny pewności siebie i wykładowca.

Pomogę Ci wyjść z utknięcia, wypalenia i chaosu do mądrego i dobrego życia. W balansie między pracą a życiem prywatnym, w zdrowych relacjach.

Sesje coachingowe, psychoterapeutyczne prowadzę Online oraz we Wrocławiu i  Zgorzelcu.